मुख्यमन्त्री शेरधन राई: संक्षिप्त चिनारी
शेरधन राई संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालकाे तत्कालिन प्रदेश नं १ को प्रथम मुख्यमन्त्री हुनुहुन्थ्यो । उहाँ हाल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) को स्थायी कमिटी सदस्य हुनुहुन्छ ।
मुख्यमन्त्री राई नेपाल सरकारको सूचना तथा संचार प्रविधि मन्त्री एवम् प्रवक्ता रहिसक्नुभएको छ । विद्यार्थी जीवनदेखि राजनीतिमा लाग्नु भएका राईले लामो समय जिल्लाको नेतृत्व गरी केन्द्रीय नेतृत्वमा पुग्नु भएको हो । उहाँ निष्ठा निरन्तरताको राजनीतिमा विश्वास गर्नुहुन्छ ।
राई वि.सं २०७४ फागुन २ गते प्रदेश नं १ को मुख्यमन्त्री चयन हुनु भएको हो ।
पारिवारिक पृष्ठभूमि
पूर्वको पहाडी जिल्ला भोजपुरको दक्षिणमा रहेको पसलभन्ज्याङ गाउँमा वि.सं २०२७ फागुन ११ गते आमा राम्रीमाया र बुबा जागिरमान राईको जेठो सन्तानको रुपमा शेरधन राईको जन्म भएको हो । पसलभन्ज्याङ गाउँ पहिले थिदिङ्खा गाउँ विकास समिति वडा नं. ५ मा पर्दथ्यो भने अहिले आमचोक गाउँपालिकाको वडा नं. ३ मा रहेको छ । किसान परिवारमा जन्मिनुभएका राईका आमाबुबा हाल पनि आफ्नो गाउँमा नै खेतीपाती गरी बस्नुहुन्छ । उहाँका आफ्नो जिवन संगिनी सहित दुई बहिनी छन् ।
विद्यालय शिक्षा
शेरधन राई प्रारम्भिक शिक्षा घर नजिकको शिक्षाज्योति निम्न माध्यमिक विद्यालयबाट
सुरु भयो । त्यहाँ उहाँले कक्षा ७ सम्म अध्ययन गर्नुभयो । हाइस्कुलको अध्ययनको उहाँले तीन घण्टा टाढा रहेको सगरमाथा माध्यमिक विद्यालय घोरेटारमा जानुप¥यो । त्यहाँ उहाँले डेरा लिएर बस्नुभयो । त्यहाँबाट उहाँले वि.सं २०४३ सालमा प्रवेशिका उत्तीर्ण गर्नुभयो ।
विद्यालय पढ्दा उहाँको जीवनमा एउटा पीडादायी घटना भयो । कक्षा ९ मा पढ्दा उहाँ रगतमासीको बिमारले थलिनुभयो । एकसातापछि उहाँको भाइ विष्णुलाई पनि रगतमासीले च्याप्यो । ६ वर्षका विष्णुको त्यै बिमारले मृत्यु भयो ।
विद्यालयमा भने शेरधन राईको मृत्यु भयो भन्ने खबर फैलियो । पढाई र खेलकुदमा लगनशील शेरधनको मृत्युको खबरले
विद्यालय परिवार दुःखी भयो । सगरमाथा माध्यमिक विद्यालयले शोकसभा मनायो । एक जना शिक्षकले “मेरो प्यारो शेरधन” शीर्षकको कविता वाचन गरेरै श्रद्धान्जली दिए । कार्यक्रम अन्त्यमा शेरधन हैन, उनका भाइ बितेछन् भन्ने खबर पुग्यो । शेरधनका समकालीन र पूराना शिक्षकले अझै पनि यो घटनाको स्मरण गर्दछन् ।
पढाइको अलावा शेरधन राईको रुचि र दख्खल भलिबल खेलमा थियो । दश वर्षकै उमेरबाट भलिबल खेल्नुभएका उहाँले जिल्लाको च्याम्पियनको उपाधि पाउनु भएको थियो । उहाँ बेलायती सेनाका मामा ढोकलसिंह राईले उपहार दिनुभएको भलिबलले सो खेलप्रति आफ्नो रुचि जागेको मान्नुहुन्छ ।
कलेज, खेल र राजनीति
शेरधनको राजनीतिमा रुचि स्कूले जीवनदेखि नै सुरु भएको थियो । विद्यालय पढ्दादेखि नै अनेरास्ववियुको विद्यार्थी राजनीतिमा उहाँको सम्पर्क र आकर्षण बढेको थियो । जिल्लामा वाम र विद्यार्थी राजनीतिसँगको सामीप्यताले उहाँमा राजनीतिको चाख बढ्यो ।
०४४–०४५ सालमा भोजपुर बहुमुखी क्याम्पसमा पढ्दा उहाँ विद्यार्थी राजनीतिमा सक्रिय रहनुभयो । क्याम्पसको प्रारम्भिक कमिटीमा रहेकै बेला भूमिगत रुपमा बोखिमको दाम्सिङमा भएको अनेरास्वबियुको जिल्ला सम्मेलनबाट जिल्ला कमिटीमा चुनिएपछि पछि उहाँको विद्यार्थी राजनीति र पार्टी कमिटीहरुमा
जिम्मेवारी बढ्यो । ०४५ सालबाट पार्टी राजनीतिमा लागेपछि उहाँ “निछाक” (राई भाषामा भाइ) को नामबाट पार्टी राजनीतिमा संलग्न हुनुभयो र ०४६ सालको ऐतिहासिक जनआन्दोलनमा समेत होमिनु भयो । जतिबेला उहाँको उमेर १९ वर्षको थियो ।
२०४६ सालमा जिल्लामा आयोजित तत्कालिन रजत जयन्ती कप भलिबलमा उहाँ च्याम्पियन हुनुभयो । ०५१ सम्म जिल्लालाई प्रतिनिधित्व गरेर उहाँले दर्जनौँ प्रतियोगितामा सहभागि हुनुभयो । तेक्वान्दो खेलमा पनि राईको चाख र दख्खल थियो । खेलजीवनको व्यक्तित्व र आकर्षक जीउडालका कारण गोर्खाभर्तीमा भर्ना गराउन गल्लावालहरु उहाँको पछि
लागेका थिए । बुबा र मामा को इच्छा पनि भर्ती लागोस् भन्ने थियो । तर विद्यार्थी आन्दोलन गोर्खाभर्तीको विरोधमा रहेकाले त्यसले उहाँलाई आकर्षण गरेन ।
उहाँले ०४५ सालमा प्रमाण पत्र तह उतिर्ण गरेपछि छिमेकी गाउँ चुमाराङको जनकल्याण प्राथमिक विद्यालयमा ६ महिना शिक्षण समेत गर्नुभयो ।
अखिलको जिल्ला अध्यक्ष रहेको बेला ०५० मा हेटौंडामा भएको सम्मेलनबाट केन्द्रीय सदस्य निर्वाचित हुनु भयो, र पूर्वाञ्चल प्रमुख बन्नुभयो । ०४८ र ४९ मा प्रजातान्त्रिक राष्ट्रिय युवा संघको जिल्ला सहसचिव हुँदै कार्यवाहक अध्यक्ष रहनुभयो । ०५२ मा भएको अखिलको १३ औं सम्मेलनबाट पुनः केन्द्रीय सदस्य र
पुर्वाञ्चल प्रमुख बन्नुभएका उहाँ विद्यार्थी राजनीतिमा रहँदा नै ०४९ मा पार्टीको जिल्ला कमिटीमा आउनु भएको थियो ।
नेकपा एमालेका महासचिव मदन भण्डारीका विचार, उहाँले प्रतिपादन गरेको जनताको बहुदलीय जनवाद र उहाँको जीवनलाई मार्गदर्शक बनाउनु भएका राई “राजनीतिमा थकाई भन्ने शब्दावली हुँदैन” भन्ने भण्डारीको उद्धरण आफ्ना लागि मार्गदर्शक भएको बताउनुहुन्छ । विभिन्न समयहरुमा पार्टी राजनीतिमा गुटफुटको राजनीतिलाई परास्त गर्दै पार्टीको राजनीतिक जीवनमा निरन्तरता र निष्ठालाई महत्वपूर्ण ठानेर पार्टीको मुलधारमा क्रियाशील रहनुभएको छ ।
सशस्त्र द्वन्द्वको समयमा जिल्लामा रहेर
पार्टीको बाग्डोर सम्हाल्नु भएका उहाँ शाही कदमपछिको राजनीतिक आन्दोलनमा दलहरुको नेतृत्व लिएर काम गर्नु भएको थियो । ०६२ र ०६३ मा भएको आन्दोलनमा जिल्ला सदरमुकाममा प्रहरीले बन्दुकको कुन्दाले हान्दा बेहोस भएका राईलाई त्यसबेला हेलिकोप्टरबाट काठमाडौँ ल्याएर उपचार गराउनु परेको थियो ।
भोजपुर जिल्लाबाट ०५६ मा भएको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा पहिलोपटक विजयी हुनुभयो । जतिबेला उहाँको उमेर २७ वर्षको मात्र थियो । त्यतिबेला प्रतिनिधिसभाको कान्छो सांसदको रुपमा उहाँको चर्चा भएको थियो । ०७० मा भएको दोस्रो संविधानसभा निर्वाचनमा
भोजपुर क्षेत्र नं २ बाट विजयी हुनुभयो । संविधानसभामा उहाँले संविधान मस्यौदासमितिको सदस्य र सुशासन तथा अनुगमन समितिको सभापति हुनुहुन्थ्यो ।
उहाँले भोजपुर बहुमुखी क्याम्पसबाट स्नातक गर्नुभएको छ भने पाटन संयुक्त क्याम्पसबाट समाजशास्त्रमा स्नात्तकोत्तर गर्नुभएको छ ।
पार्टी बचाउ आन्दोलनको नेतृत्व
०५४ मा एमाले पार्टी विभाजित हुँदा राई एमाले भोजपुरको उपसचिव हुनुहुन्थ्यो । अधिकांश नेता कार्यकर्ता पार्टी विभाजनसँगै मालेमा जाँदा राई एमालेमै रहनुभयो । उहाँले ०७० बैशाखसम्म लगातार चार कार्यकाल जिल्ला पार्टीलाई सर्बसम्मत रुपमा कुशल नेतृत्व प्रदान
गर्नुभयो ।
संविधानसभा विघटनसँगै एकल पहिचानको विषयलाई लिएर तत्कालीन (एमाले) उपाध्यक्ष अशोक राई सहितको समूह २०६९ मा बाहिरिन लाग्दा उहाँले त्यो कदमलाई रोक्न हरदम प्रयास गर्नुभयो । कतिसम्म भने त्यतिबेला २४ जिल्लामा एमालेका जनजाति जिल्ला पार्टी अध्यक्षहरुको नेतृत्व गरेर अशोक राईहरुसँग पटक—पटक संवाद बढाउनुभयो । उहाँको त्यो पहलकदमीले (एमाले) ठूलो क्षतिबाट जोगिन पुग्यो ।
उहाँले त्यसबेला खेलेको सन्तुलित भूमिकाले राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय रुपमा चर्चा पाएको थियो भने उक्त भूमिकाले राष्ट्रिय राजनीतिमा ठूलो तरंग पैदा गरेको थियो ।
एकल जातीय पहिचानको मुद्दा भएको त्यो बेला शेरधनले आफ्नो राजनीतिक जीवन नै दाउमा राखेर पार्टी नेतृत्वले लिएको बहुबहिचानको मुद्दा वकालत गर्नुभएको थियो । पार्टीलाई बचाउन ०५४ होस् या ०६९ मा उहाँले खेलेको महत्वपूर्ण भूमिका स्मरणीय छ ।
आफूलाई नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) को सिपाही भन्न रुचाउने राई संकट परेका बेला सतिसाल झैँ उभिने गर्नु भएको छ ।
पार्टीलाई जनताका बीचमा एकाकार बनाइरहन उहाँले तत्कालीन एमालेभित्र खेलेको भूमिका अघिल्लो पुस्ताका नेताहरुका लागि समेत महत्वपूर्ण बनेको छ । २०७१ सालमा पार्टी केन्द्रिय कमिटीको पोलिटब्युरो सदस्यको हैसियतमा पार्टीको
युवा ईन्चार्जको रुपमा समेत काम गर्नुभएका युवा नेता राईलाई युवासंघभित्र लामो समयदेखि रहेको विवाद निरुपण गरेका जश पनि छ ।
English